Door: drs. Melva Croes-Yánez (Neuropsycholoog, voorzitter van Fundacion Alzheimer Aruba)
Het begrijpen van mogelijke mechanismen van (neuro)cognitieve stoornissen/klachten, kan een leidraad zijn voor pogingen om deze beter op te sporen en te verbeteren. Dit beleid is geldig voor alle leeftijden.
Cognitieve stoornissen zijn aangeboren of ontstaan als gevolg van beschadiging of ziekte. Het functioneren van de hersenen is dan verstoord, waardoor de werking van cognitieve functies afnemen. Vaak is het is niet makkelijk om hiermee te leven en wordt soms een verpleeghuis geïndiceerd.
Cognitieve symptomen verwijzen naar een daling en/of afnemen van onder andere: aandacht, het abstract denken, de taal, de uitvoerende functies, de oriëntatie, het geheugen, de visuele vaardigheden, enz. en vallen alle onder de noemer cognitieve functies. Van al deze functies is het geheugen één van de belangrijkste functies van onze hersenen, die ervoor zorgt dat we goed kunnen functioneren in de maatschappij. Cognitieve stoornissen beginnen vaak subtiel, maar gaan verder totdat ze de kwaliteit van leven en Algemene Dagelijkse Levensverrichtingen (ADL) van de getroffen persoon aanzienlijk belemmeren.
Het is belangrijk om de verschillende cognitieve stoornissen, hun symptomen, mogelijke oorzaken, en relevante behandelingsopties te begrijpen, om mis-diagnose te voorkomen.
Enkele cognitieve stoornissen die zich vaker voordoen zijn, onder andere: Neurocognitieve stoornissen (NCS) vroeger dementie genaamd, ontwikkelingsstoornissen, motorische stoornissen, amnesie, aan Alcohol/Drugs gerelateerde cognitieve stoornissen. De ziekte van Alzheimer en vaatziekten, zijn de twee voornaamste oorzaken van Neurocognitieve stoornissen. Hersenletsels, alcoholisme, de ziekte van Parkinson en andere aandoeningen kunnen ook mogelijke oorzaken zijn.
Neurodegeneratieve stoornissen resulteren in een steeds toenemende degeneratie en/of afsterven van groepen zenuwcellen. Enkele voorbeelden van neurodegeneratieve ziektes zijn o.a. ziekte van Parkinson, de ziekte van Huntington, Pick disease, Prionziekte (=overdraagbaar), ziekte van Alzheimer, Fronto-temporale neurocognitieve stoornis, enz.
Als u iemand kent, die een vorm van NCS ontwikkelt, is het belangrijk om te begrijpen dat de veranderingen in het denken het gevolg zijn van hersenschade/dysfunctie, en dat die persoon een medische/neurologische evaluatie zou moeten ondergaan om te bepalen of de NCS tijdelijk of permanent is. Enkele behandelbare NCS zijn: depressie, met name die door gebrek aan o.a.
aandacht en concentratie. Na het verdwijnen van de depressie is hier de kans groot dat zowel het geheugen voor recente als oudere gebeurtenissen terugkeren (terug gedraaid), mits er geen andere onderliggende condities meespelen.
Een NCS als gevolg van infecties en bijwerkingen van geneesmiddelen kunnen vaak worden teruggedraaid, maar niet die gevallen veroorzaakt door progressieve/degeneratieve ziekten.
Aan de ene kant kunnen herseninfecties, zoals syfilis, de zogeheten ‘Lyme disease’, tuberculose, COVID-19, enz. geheugen-problemen veroorzaken. Anderzijds kunnen cognitieve stoornissen/klachten ook ontstaan als gevolg van een delirium (bv na een operatie), tijdens infectieziekten bij ouderen, bij hypothyreoïdie, urineweginfecties, om maar enkele te noemen. De oorzaak van cognitieve klachten ligt hem in een verminderd functioneren van sommige hersendelen. Bij geheugenklachten valt op een verminderd vermogen om informatie onder andere te onthouden, en/of verwerken, en/of op te slaan en/of weer op te halen.
Men denkt maar al te vaak en veel te snel dat wanneer iemand geheugenklachten heeft, dat dit een ‘ouderdomsziekte’ is of dat het hier gaat om een of andere neurocognitieve stoornis (NCS) en meteen geregistreerd moet worden in een verzorgingstehuis. Niets is minder waar!
Tijdens het ouder worden is er een verhoogd risico op cognitieve condities, die niet automatisch neurodegeneratief van aard hoeven te zijn.
Een hoge leeftijd hoeft niet per se te betekenen dat iemand cognitief niet meer zou kunnen functioneren en automatisch sociaal afgeschreven moet worden. Veel van ons kent wel een of meerdere 65+ers, die weleens vergeten, zelfs sommigen (ver) boven de 80 jaar, die vitaal en nog altijd cognitief en goed tot prima functioneren en een aantal dat nog een beroep blijft uitoefenen. Ook zijn er mensen beneden de 60, die aan de eerdergenoemde ongeneeslijke en slopende Neuro-degeneratieve aandoeningen lijden.
COVID-19 en cognitief functioneren
De wijze waarop het SARS-COV-2-virus het lichaam aantast, is beangstigend. Eén van de meest verraderlijke is het effect van COVID-19 op de hersenweefsels en het imuunsysteem (met name bij ouderen). Sinds deze pandemie heeft toegeslagen, was de medische wereld in de ban om vooral mensenlevens te redden. Er was en is nog steeds nauwelijks tijd voor onderzoek geweest naar de neuropsychologisch en sociale aspecten, die deze pandemie met zich meebrengt. Tot nu toe zijn deze dan ook zeer beperkt, temeer door zowel de fysieke als sociale afstand die bij deze pandemie vereist wordt. Daarbij komt de betrouwbaarheid van de resultaten in het gedrang. Desalniettemin vermelden studies reeds dat veel patiënten die aan COVID-19 lijden en behandeld worden, ook te maken kunnen krijgen met neurologische symptomen o.a. verlies van reuk, delirium, een verhoogd risico op een beroerte, enz. Ook vermeldt de literatuur dat er langdurige gevolgen voor de hersenen zijn, waaronder chronisch vermoeidheidssyndroom (=chronische vermoeidheid, ook problemen met denken en concentreren, pijn en duizeligheid), en het Guillain-Barre-syndroom (voornamelijk motorische stoornissen, spierzwakte, alle vooral bij patiënten die afhankelijk zijn van beademing).
De vraag blijft of wij in de (nabije) toekomst ook een aan COVID-19-gerelateerde pandemie van geheugenstoornissen, cognitieve klachten/achteruitgang, depressie, enz. kunnen verwachten.
Lees ook:
- Vacature O&G Verpleegkundige Bonaire
- Vacature Communicatieadviseur (beleidsmedewerker A) Sint Eustatius
- Gevolmachtigde minister blijft aan
- Vacature Bouw Inspecteur Sint Eustatius
- Limited edition ‘Arubarum’ uitverkocht
- Gezondheidsverklaring verplicht voor horecapersoneel
- Eigen woningbezit maar liefst 75 procent
- Vergrijzing Aruba rukt op
- Oppositie Aruba twijfelt aan integriteit nieuwe regering
- Schoolvaccinatiecampagne gaat van start
