Op 5 april hield de voorzitter van het College Aruba financieel toezicht, Raymond Gradus, een lezing op Aruba, waarbij hij de balans opmaakt over zeven jaar financieel toezicht. “Dat heeft ervoor gezorgd dat het publieke debat over de overheidsfinanciën is geïntensiveerd.

Aruba.nu heeft zij n presentatie in drie delen geknipt. Deel een gaat over de financiële positie van Aruba in de regio voor de coronacrisis. Dit deel gaat over de coronacrisis en Aruba’s herstel en morgen verschijnt het derde deel dat gaat over het financiële toezicht zelf. Gradus sluit zondagmiddag af met deel vier en zijn visie op de toekomst van houdbare overheidsfinanciën op Aruba.

Schuldgroei

Vooral als gevolg van de coronacrisis is de overheidsschuld in 2020 en 2021 met 1,3 miljard florin toegenomen. Een groot deel hiervan betreft de door Nederland verstrekte liquiditeitssteunleningen tegen nul procent rente voor acute begrotingssteun tijdens de coronacrisis. In 2020 en 2021 is in totaal 904 miljoen florin liquiditeitssteun verleend. Hiervan is 422 miljoen aan loonkostensubsidie verstrekt in de vorm van voorschotten (2020 en 2021). Voor het eerste kwartaal 2022 is 12 miljoen florin liquiditeitssteun verleend.

In 2020 zijn ook de rentelasten met een buitenlandse lening van 234 miljoen florin gefinancierd. Daarbovenop is voor financiering van het financieringstekort in 2020 voor 172 miljoen (tegen 5,3 procent) staatsobligaties uitgezet op de lokale markt. Dankzij een akkoord vorig jaar financiert Nederland de aflossing op buitenlandse leningen in 2021 en 2022 voor een totaalbedrag van 523 miljoen florin tegen een gunstig rentepercentage van 2,64 procent, in plaats van 5,5 procent op de markt.

Er is 108 miljoen florin te veel aan loonsubsidie uitgekeerd door de SVb over periode 2020 en 2021. Inmiddels is gestart met terugvordering. Zoals ik eerder aangaf is de schuldquote onder meer door deze loonsubsidie meer opgelopen dan in andere Caribische landen. Het is dan essentieel dat ondernemers te veel betaalde loonkostensubsidie zo spoedig mogelijk terugbetalen.

In februari 2021 werd door de Centrale Bank van Aruba, de CBA, geraamd dat de economische groei op 2,5 procent zou uitkomen volgens het basisscenario. In een optimistisch scenario zou de economische groei op 5,2 procent uitkomen. In het pessimistische scenario zou de economie zelfs krimpen met 3,4 procent. In het basisscenario werd uitgegaan van een herstel van het toerisme tot zestig procent van het niveau van 2019: een verdubbeling van het aantal overnachtingen ten opzichte van 2020.

In december 2021 heeft de CBA de groeiramingen bijgesteld. Voor het basisscenario werd de economische groei voor 2021 geschat op 15,5 procent bbp. Dit is een aanzienlijk sterker herstel van 2,5 procent dat in februari werd verwacht door de CBA. In regionaal perspectief (Caribische regio) laat Aruba in 2021 een zeer sterk herstel in toerisme zien.

De belastingbaten zijn niet toegenomen ten opzichte van 2020, ondanks het sterke herstel van de economie. In ons advies bij de vierde uitvoeringsrapportage heeft het CAft derhalve om opheldering gevraagd.

Het meerjarig beeld, zoals gepresenteerd in de ontwerpbegroting (OB) 2022, laat zien dat er tot 2026 geen financieringsoverschot wordt gerealiseerd. Dit zou overigens betekenen dat ook komende jaren nog liquiditeitssteun vanuit Nederland nodig is. Volgens de begroting zal de nominale overheidsschuld, vanwege de tekorten de komende jaren verder toenemen. De schuldquote daalt wel, maar dat is vanwege de stijging van het bbp.

De baten zijn conform de ontwerpbegroting in 2023 terug op het pre-corona niveau, met name door een forse belastingverhoging bij de invoering van de BTW.

De lasten waren tot 2019 structureel hoger dan de baten en dit wordt in de ontwerpbegroting doorgezet tot 2026. Aruba heeft het voornemen om het financieringstekort in 2023 terug te dringen met een fiscale hervorming, waarvan de invoering van de BTW het belangrijkste onderdeel is. De hervorming moet taakstellend 160 miljoen opleveren.

Ik heb daarbij een opmerking. Als de fiscale hervorming wordt aangevuld met verlaging van de uitgaven, dan neemt de kans op het welslagen van het terug dringen van het financieringstekort toe. Het welslagen is dan minder afhankelijk van de fiscale hervorming, die niet zonder risico is. Er is ruimte voor het terugdringen van de uitgaven.

Conclusie

De coronacrisis heeft een enorme impact gehad op de samenleving en economie van Aruba. Met behulp van leningen van onder meer Nederland heeft Aruba de noodzakelijke uitgaven kunnen doen en de uitgaven op peil kunnen houden. In 2021 is de economie sterk hersteld. Dit momentum wordt nog onvoldoende gebruikt door Aruba om de overheidsfinanciën op orde te brengen. Het beleid is niet gericht op beheersing van de uitgaven en in 2023 wordt, ondanks een forse lastenverzwaring, een financieringstekort van 109 miljoen florin begroot.

---

• Houdbare overheidsfinanciën (1): Aruba voor de coronacrisis
• Houdbare overheidsfinanciën (3): Aruba’s financieel toezicht
• Houdbare overheidsfinanciën (4): Aruba’s uitdagende reis