DEN HAAG – Aruba heeft sinds de ondertekening van het Landspakket eind 2020 aanzienlijke vooruitgang geboekt op verschillende gebieden, waaronder financieel beheer en publieke sector hervormingen. Dit blijkt uit de voortgangsrapportage van de Tijdelijke Werkorganisatie, waarover staatssecretaris Alexandra van Huffelen de Tweede Kamer informeert.

De hervormingen zijn onderdeel van een bilaterale Landspakket, met als doel de lokale economie veerkrachtig te maken, overheidsfinanciën te herstellen, en het onderwijs, de zorg en de rechtsstaat te verbeteren. De Tijdelijke Werkorganisatie ondersteunt Aruba bij de uitvoering van deze hervormingen.

Resultaten

Er zijn al volgens haar concrete resultaten geboekt. Om het gebrek aan adequate regelgeving en kaders op het gebied van financieel beheer in Aruba te adresseren is het recent opgestelde verslaggevingsstelsel het belangrijkste resultaat. 

Ook ten aanzien van de verbetering van het begrotingsproces heeft Aruba belangrijke stappen gezet, wat heeft geleid tot een tijdige begroting en de eerste voorjaarsnota.

Minister-president Wever-Croes benadrukte recentelijk ook de inspanningen om de dienstverlening van de overheid zichtbaar te verbeteren. De focus daarbij ligt binnen de kaders van de afgesproken 10 procent public wage bill, een modernisering van het HRM instrumentarium voor ambtenaren en automatisering van kernprocessen. 

De publieke loonrekening verwijst naar de totale som geld die door de overheid wordt uitgegeven aan salarissen en lonen voor ambtenaren, werknemers in de publieke sector en andere overheidsuitgaven gerelateerd aan personeelskosten. De publieke loonrekening is een belangrijk onderdeel van de overheidsbegroting, omdat het een aanzienlijk deel van de totale overheidsuitgaven vertegenwoordigt. 

Het beheer van de publieke loonrekening is cruciaal voor de financiële gezondheid van een overheid, omdat een te hoge loonrekening kan leiden tot budgettaire tekorten en de noodzaak om te bezuinigen op andere overheidsdiensten of investeringen.

De kerntakenanalyse die momenteel wordt uitgevoerd verschaft inzicht in de kernfuncties van de overheid. Ook is een prestatiemanagementsysteem voor ambtenaren ontworpen dat dit kwartaal wordt ingevoerd, en ambtenaren hebben toegang gekregen tot digitale opleidingsmogelijkheden. Het aanbestedingsproces voor de automatiseringstrajecten gaat naar verwachting later dit jaar van start.

Desondanks zijn er nog significante stappen te zetten om de gestelde doelen, zoals een goedkeurende controleverklaring bij de jaarrekening in 2026, te bereiken.

Belastingen

Een vereenvoudigd belastingstelsel blijft een aandachtspunt, met hogere opbrengsten en meer nadruk op indirecte belastingen, waarvan ook het IMF en het College Aruba financieel toezicht (CAft) het belang hebben benadrukt. 

De voorgenomen invoering van een BTW-systeem ter vervanging van de huidige omzetbelasting bleek complexer en politiek gevoeliger dan verwacht. Aruba heeft daarop gekozen ‘omzetbelasting aan de grens’ aan het bestaande stelsel toe te voegen, en daarnaast een aantal wijzigingen door te voeren die bijdragen aan een eerlijker stelsel met een bredere grondslag. 

Maar ieder belastingstelsel staat of valt volgens Van Huffelen met de kwaliteit van de uitvoering, de service aan, en de compliance door de belastingbetaler. Daarom is er in onderling overleg gekozen om op korte termijn voorrang te geven aan de verbetering van het uitvoeringsapparaat boven wijzigingen in het belastingstelsel. 

Er wordt dan ook enerzijds hard gewerkt aan het wegwerken van achterstanden in het verwerken van bezwaarschriften, een traject dat over drie jaar moet zijn afgerond, en anderzijds aan modernisering van de belastingdienst en de dienstverlening aan het publiek. 

Een beter werkende, tijdig en voorspelbaar reagerende belastingdienst moet ook een betere compliance in de hand werken. De Belastingdienst Caribisch Nederland wordt hierbij ingezet ter ondersteuning.  

Gezondheidszorg en onderwijs

Op het gebied van de gezondheidszorg is het in juli 2023 gesloten zorgakkoord tussen overheid, zorgaanbieders en de ziektekostenverzekeraar een belangrijke stap geweest richting meerjarige beheersing van de kosten met handhaving van kwalitatief goede zorg.

Onderdeel van het akkoord is onder meer het versterken van de eerstelijns zorg, waarvoor Nederland financiële ondersteuning biedt.  

De doorlichting van het onderwijsbestel heeft geleid tot een integraal plan met vervolgacties, waaronder de aanpak van het taalbeleid, zorgstructuur, doorstroom, aansluiting op arbeidsmarkt, kwaliteit van leraren, lespakketten en gebouwen. 

Hiervan is het taalbeleid reeds afgerond en geïmplementeerd. In verband met de omvang van de verbeteropgave en de benodigde capaciteit en investeringen daarvoor, is de verwachting overigens dat de hervorming van het onderwijs nog minstens een decennium en flinke investeringen vergt.     

Uitdagingen

Ondanks de geboekte vooruitgang, erkent de staatssecretaris dat de hervormingen soms langzamer lopen dan verwacht of gewenst. De capaciteit voor het implementeren van hervormingen is beperkt, en besluitvorming laat soms lang op zich wachten. 

De komende maanden wordt verder ingezet op het versterken van de samenwerking en het benutten van de capaciteit en middelen die Nederland beschikbaar stelt.

In de komende maand vinden verdere gesprekken plaats over de voortgang van de hervormingen en de samenwerking. Aruba is volgens Van Huffelen goed op weg, maar moet nog grote stappen zetten om de ambities volledig te realiseren.