ORANJESTAD – De overheidsschuld van Aruba bedroeg eind juni 5,9 miljard flroin, meer dan 90 procent van de omvang van de economie. Deze omvangrijke staatsschuld betekent dat bijna 19 procent van de begroting op gaat aan het betalen van rente. Dat zegt het College Aruba financieel toezicht na zijn bezoek aan het eiland afgelopen week.

Gezien de flinke herfinancieringsopgave die er de komende jaren ligt voor Aruba en de oplopende rente, is het volgens het CAft van groot belang dat Aruba vanaf 2023 overschotten realiseert zodat de overheidsschuld van 5,9 miljard florin kan verlagen. En de mogelijkheden om dat te doen liggen er, want de economie van Aruba toont een sterk herstel. Blijft de staatsschuld even hoog, dan is dat een keuze van de regering Wever-Croes, zo valt op te maken uit het verslag van het College.

Ondanks het sterke economische herstel van de Arubaanse economie in 2022 toont de begroting voor zowel 2022 als voor 2023 een financieringstekort. Aruba zal volgens het College naast verhogingen van de inkomsten ook de overheidsuitgaven structureel moeten verlagen. Hervormingen in de gezondheidszorg, het belastingstelsel en de sociale zekerheid zijn daarbij cruciaal en onvermijdelijk.

Een begroting die te lang niet aan de eisen voldoet, zal gevolgen kennen voor de inwoners van Aruba en de dienstverlening die de regering hen kan bieden. Geld dat uitgegeven moet worden aan rente kan niet besteed worden aan onderwijs, gezondheidszorg of armoedebestrijding, onderwerpen die voor de inwoners van Aruba van groot belang zijn. Het economisch herstel van Aruba in de afgelopen
twee jaren biedt voldoende mogelijkheden om in combinatie met structurele maatregelen aan de normen te voldoen, vindt ook staatssecretaris Alexandra van Huffelen.

Overheidsfinanciën

Hoewel de economie van Aruba sinds eind 2021 sterk aantrekt en het bruto binnenlands product volgens de laatste prognoses van het Internationaal Monetair Fonds in 2022 het niveau van 2019 overstijgt, komt het financieringstekort van het land in 2022 naar verwachting uit op 113 miljoen gulden.

Dit is gelijk aan 1,8 procent van wat alle inwoners en bedrijven van Aruba in een jaar met elkaar verdienen. Aruba staat voor een grote uitdaging om de overheidsschuld te verminderen en zo snel mogelijk naar een houdbaar niveau te brengen.

Het meerjarig beeld, zoals gepresenteerd in de ontwerpbegroting 2023, heeft weliswaar overschotten vanaf 2024, maar deze zijn nog niet met concrete maatregelen ingevuld. Indien deze taakstellende bedragen buiten beschouwing worden gelaten, voldoet Aruba pas in 2027 aan de norm van een overschot van minimaal 1 procent van het bruto binnenlands product.

De nominale overheidsschuld zal in dat geval tot en met 2026 nog verder oplopen. Gelet op de oplopende rente en de forse herfinancieringen de komende jaren, blijft het College Aruba financieel toezicht het belang benadrukken om vanaf 2023 een financieringssaldo van minimaal één procent van het bruto binnenlands product te realiseren.

Aanwijzing

De Rijksministerraad heeft gisteren besloten voor 2022 de regering Wever-Croes geen aanwijzing te geven, maar heeft wél duidelijk gemaakt dat Aruba in 2023 een overschot van één procent van het bruto binnenlands product moet realiseren.

De ontwerpbegroting 2023 voldoet niet aan dit vereiste. Aruba zal nog forse inspanningen moeten leveren om de komende jaren structureel dit begrotingsoverschot te realiseren. Het CAft deed hier het afgelopen jaar verschillende aanbevelingen toe en constateert dat deze in onvoldoende mate zijn opgevolgd.

Zo blijven de lasten voor goederen en diensten, ondanks een incidentele verlaging in 2022, structureel hoog ten opzichte van de realisatie in de pre-corona jaren. De noodzaak voor de lastenstijging is nog onvoldoende toegelicht.

Ook gaan er jaarlijks substantiële bijdragen naar verschillende overheidsentiteiten, waaronder vuilverwerker Serlimar, busbedrijf Arubus en postbedrijf Post N.V.. Het blijft onverminderd van belang om de structurele problematiek binnen deze overheidsentiteiten en daarmee samenhangende risico’s voor de landsbegroting op te lossen.

Belastingen

In lijn met de doelstellingen uit het Landspakket maakte Aruba eind 2021 bekend dat het per 1 januari 2023 belastinghervormingen zou doorvoeren, waaronder de invoering van de belasting over de toegevoegde waarde, btw. Maar de invoering van de btw is uitgesteld.

In plaats daarvan wordt het tarief van de belasting op bedrijfsomzetten met één procent verhoogd waardoor de ontwijkingseffecten en het risico van non-compliance van deze belasting verder worden versterkt.

Het is van eminent belang dat Aruba per 1 januari in 2024 een robuust en fair systeem van indirecte belastingen invoert, vindt het College.

Zorg en sociale zekerheid

Besparingen in de zorg en de sociale zekerheid zijn noodzakelijk om de betaalbaarheid van het sociale stelsel ook voor toekomstige generaties te garanderen. De jaarlijkse besparingsopdracht van 60 miljoen florin voor de zorg is een eerste stap richting een financieel houdbare gezondheidszorg en moet ervoor zorgen dat het land op korte termijn geen bijdrage hoeft te leveren aan de tekorten bij de Algemene Ziektekostenverzekering, AZV.

Door vertraging bij het invoeren van de positieve lijst van genees- en verbandmiddelen en het niet doorvoeren van de eigen bijdrage blijven de zorgkosten hoog en verwacht de AZV een negatief resultaat voor 2022 en 2023. Het is van belang dat de voorgenomen besparingen op korte termijn worden uitgevoerd zodat een tekort, en daarmee een eventuele landsbijdrage, wordt vermeden.