Henk Brons en Erwin Arkenbout weten van de hoed en de rand als het om Koninkrijksrelaties gaat. Ze hebben allebei als Vertegenwoordiger van Nederland in de Caribische landen van het Koninkrijk gewoond, geleefd en was eerder directeur Koninkrijksrelaties en Henk is er nu directeur-generaal. Ze nemen allebei – met enige weemoed – afscheid. Hoe kijken ze terug, wat wensen ze voor de toekomst van Koninkrijksrelaties , en wat geven ze hun opvolgers mee?

Tekst Carla van den Bergen

Henk Brons had zeven jaar als dg Rijksvoorlichtingsdienst achter de rug toen hij in 2015 Vertegenwoordiger van Nederland werd in de landen van het Koninkrijk: Curaçao, Aruba en Sint Maarten. Maar in 2017 was hij harder nodig in Den Haag en vanaf 2018 ging hij leiding geven aan een nieuw directoraat-generaal Koninkrijksrelaties.

Erwin Arkenbout volgde hem op als Vertegenwoordiger. Een geval van stuivertje wisselen. Want Erwin was net directeur-af bij Koninkrijksrelaties (2017). Hij stond op het punt aan een baan bij Justitie te beginnen toen orkaan Irma verwoestend langskwam op Sint Maarten, Saba en Sint Eustatius. Hij vroeg zijn nieuwe werkgever even geduld te hebben en vertrok voor uiteindelijk bijna drie maanden naar Sint Maarten om te helpen. Nadat hij alsnog in die nieuwe baan was begonnen, kwam na ruim een half jaar de kans naar Curaçao te verhuizen als Vertegenwoordiger. “Het was nu of nooit. Ik heb toen voor het nu gekozen.”

Terugkijken

Henk: “Mijn werk ging van groot naar kleiner. Een paar voorbeelden. Na orkaan Irma heeft Nederland een groot hulpprogramma opgetuigd om Sint Maarten, Saba en Sint Eustatius weer op de been te helpen. Tijdens de pandemie zijn we in samenwerking met collega’s van onder andere VWS en het RIVM, te hulp geschoten toen COVID om zich heen greep en mensen hun baan kwijtraakten omdat het toerisme uitbleef.

Maar we kregen  bijvoorbeeld ook te maken met het ‘geitenprobleem’ op enkele eilanden.” Geitenprobleem? “Ja, geiten lopen overal los en eten op wat ze tegenkomen. Dat belast de natuur. Onder andere door geiten-werende hekken te plaatsen overleeft meer groen en komen planten en dieren terug die er een tijdlang niet geweest zijn. Ook dat, bewaren en herstellen van de natuur, was een heel belangrijk onderdeel van het werk.

Nog een herinnering die me zal bijblijven. Als Vertegenwoordiger ben ik mee geweest met mensen van de Adventskerk, die voedselpakketten rondbrachten. Toen zag ik hoe hoog de nood was. Ook het echtpaar dat kinderen na school opving, zodat ze – weg van de straat  – hun huiswerk konden maken, zal ik niet vergeten. Hun opvang is uitgegroeid tot een grote stichting. Daar zie je ook de enorme kracht in deze samenleving. Ook op het gebied van cultuur, beeldende kunst, sport; er is ongelofelijk veel talent.”

Terugkijken (2)

Erwin: “De Vertegenwoordiging verbindt de landen en Europees Nederland met elkaar. Wij hebben een brugfunctie. We hebben politieke en maatschappelijke banden, maar er gebeurt ook veel op het gebied van toerisme en cultuur bijvoorbeeld. En de energietransitie op Curaçao trekt aandacht en investeerders. De Vertegenwoordiging speelt op al die gebieden een rol. Een mooie klus! Vooral om te zorgen dat de banden goed zijn, zodat de mogelijkheden benut worden.

Misschien wel de belangrijkste taak die we hier hebben: dat er vertrouwen is of ontstaat. Daar werken we hard aan, door ons open op te stellen en te luisteren

We konden ook op kleinere schaal iets betekenen. We hebben een klein potje geld voor sociale initiatieven. Toen een van de voetbalclubs op Curaçao bijvoorbeeld te weinig in kas had om shirtjes, ballen en pionnen te kopen, konden wij ze uit de brand helpen. We investeerden ook in aandacht voor growboxes, een ingenieus systeem om planten te kweken in het soms heftige klimaat op de eilanden. Kleine investering, belangrijk voor Curaçao.

Dit is maar een greep uit het werk waar ik met plezier op terugkijk. Dat je bovendien mensen leert kennen met een andere achtergrond dan die wij hebben, vind ik een enorme verrijking. Ik heb genoten van al die, vaak spontane, ontmoetingen. Van de interessante verhalen die gasten vertelden als wij ze uitnodigden op kantoor of in de ambtswoning. Van mijn bezoeken aan wijken, waar wijkcomités ons hartelijk ontvingen en rondleidden. Het wonderlijke gevoel dat je bijna iedereen kent. En dan ook nog genieten van het culturele leven, en de bijzondere natuur.”

KR vandaag

Henk: “Er gebeuren prachtige dingen. En er kan nog veel meer. Met zoveel zon en wind op de eilanden zijn er bijvoorbeeld veel kansen op het gebied van duurzame energie. Op Saba is overdag geen fossiele brandstof nodig voor de energieopwekking. Grote, ook Nederlandse, bedrijven tonen interesse om nieuwe ontwikkelingen op gang te brengen op Curaçao. Daarvan kan de lokale economie profiteren. Ik denk ook aan een handelsmissie om cultureel erfgoed te herstellen zodat dit bewaard blijft, inkomsten oplevert en banen schept.

Maar er zijn ook structurele verbeteringen nodig in de landen. De afgelopen tijd hebben we afgesproken om, door samen te werken, in de loop van zes jaar te komen tot verbeteringen. Belangrijk voor de toekomst, voor een weerbare samenleving.

Een mooie opdracht, maar ook een lastige. Want er is spanning tussen de landen en Nederland. Zij koesteren, begrijpelijk, hun autonomie. Maar ook de gezamenlijke geschiedenis, die van de kant van Nederland donkere bladzijden heeft, speelt hier een rol. Ik heb de afgelopen jaren met alle collega’s in Den Haag en overzee proberen te werken aan betere verhoudingen. Om die spanning te doorbreken en vooral om zo het leven van de mensen daar te verbeteren. Na ‘Irma’ en tijdens de pandemie lukte dit door samen te werken, en op een goede manier gebruik te maken van de kracht die je in het Koninkrijk teweeg kunt brengen.”

Erwin: “De landen zijn klein, afhankelijk van de rest van de wereld, en dus kwetsbaar. Het is een zware inspanning om het hoofd boven water te houden. Om hulp te kunnen bieden, heb je een stevige basis van vertrouwen nodig. En dat is misschien wel de belangrijkste taak die we hier hebben: dat er vertrouwen is of ontstaat. Daar werken we hard aan, door ons open op te stellen en te luisteren. In de afgelopen jaren heb ik daarom veel groepen ontvangen. Ik had dat nog veel vaker willen doen, maar de pandemie stak er een stokje voor. Daardoor hebben we wel andere dingen kunnen doen. We werden een crisisorganisatie en hebben nu een aparte crisiscoördinator aangesteld. Een geweldige en belangrijke stap voor Nederland én voor de eilanden.”

Wensen voor de toekomst

Erwin: “De band met Nederland en Europa is een krachtige, een uniek selling point. Ik hoop dat het ons lukt om de komende jaren zo veel van de spanning weg te halen, dat samenwerken als vanzelfsprekend en niet bedreigend wordt ervaren. We kunnen daarbij een voorbeeld nemen aan hoe bedrijven, culturele instellingen en zorginstellingen samenwerken. Laten we altijd open blijven staan voor de ontwikkelingen naar de toekomst, respecteren dat samenlevingen veranderen. Het is trouwens een deel van onze historische verantwoordelijkheid dat we dit mogelijk maken.”

Henk: “Ik sluit me daarbij aan. En verder hoop ik dat Bonaire, Sint Eustatius en Saba verder uitgroeien tot een gelijkwaardig onderdeel van Nederland. Stap voor stap boeken we, samen met collega’s van de ministeries die daarvoor verantwoordelijk zijn, al successen. Maar er kan en moet nog veel gebeuren: de dienstverlening verbeteren in Caribisch Nederland door een handvol loketten te vervangen door één goed informatiepunt. In Curaçao schoolgebouwen op orde brengen. Een nieuwe gevangenis bouwen in Sint Maarten. Laten we er met elkaar letterlijk en figuurlijk het beste van maken, met de mogelijkheden die er zijn en de extra waarde die uit Europees Nederland kan worden toegevoegd.”

Meegeven aan de opvolgers

Henk: “Optimisme, realisme en uithoudingsvermogen zullen je helpen. Alles wat je in het gebied doet, wortelt in relaties. Pas als je die hebt, kun je verder. Investeer daar dus in. En … pas een beetje op de mensen, in Den Haag en in het gebied, want er wordt knetterhard gewerkt.”

Erwin: “Wonen en werken in een totaal andere omgeving, in een ander klimaat, vraagt iets van je. Wees daarop voorbereid. Het is prachtig om mensen met een andere culturele achtergrond en oriëntatie te ontmoeten en over en weer begrip te kweken. Hoe meer je begrijpt en openstaat voor die andere gebruiken en gewoonten, des te minder word je verrast. Accepteer ook de onvoorspelbaarheid van de ontwikkelingen. Maar vooral: blijf in gesprek met de mensen die je ontmoet, toon interesse. Dat geldt natuurlijk ook voor je medewerkers! We hebben een geweldig team, geef ze aandacht.”

Na KR

Erwin wordt plaatsvervangend juridisch adviseur bij de directie CZW. “Daar verheug ik me enorm op. Maar ook op de eerste verse haring in Scheveningen, op de mooie Nederlandse musea. Wat ik het meeste zal missen? De afwisseling, de mensen die ik ontmoet heb, de collega’s met wie ik gewerkt heb, de vrienden die ik gemaakt heb. En de zonsopgang.”

Henk gaat vanuit de Topmanagementgroep van de Algemene Bestuursdienst klussen doen, voordat hij volgend jaar zomer met pensioen gaat. “Wat ik ga missen? De grote en kleine verhalen van al die mensen die in mijn Outlook staan. De prachtige talentvolle teams, in Den Haag en in het gebied. Het was een voorrecht om met ze te werken.”

---

Dit artikel verscheen eerder op de website van het interne magazine van Binnenlands Zaken en Koninkrijksrelaties