AMSTERDAM – Op 1 mei wordt in veel landen de Dag van de Arbeid gevierd (in België spreekt men van Feest van de Arbeid), op de Caribische eilanden in het koninkrijk is het zelfs een vrije dag en zijn de winkels – op enkele uitzonderingen na – verplicht gesloten. De geschiedenis van deze van oorsprong socialistische dag van de arbeidersbeweging gaat zeker terug tot 1889. De redactie van het onafhankelijk online geschiedenismagazine Historiek in Nederland zocht uit hoe het zat.

Tijdens een congres van de zogeheten Tweede Internationale, een internationale organisatie voor socialistische politieke partijen en vakbonden, werd in 1889 de eerste mei officieel gekozen als de internationale Dag van de Arbeid. Dit plan kwam oorspronkelijk van de Amerikaanse vakbond American Federation of Labour, AFL. Deze organisatie had in 1884 in eigen land al een resolutie aangenomen, waarin werd voorgesteld om vanaf 1 mei 1886 de achturige werkdag ingevoerd te krijgen. De eerste mei werd niet willekeurig gekozen. Op deze dag, ook wel bekend als moving day, werden in Noord-Amerika traditiegetrouw veel bestaande arbeids- en woonruimte-contracten vernieuwd en werd er ook veel verhuisd.

Voor wat betreft de geschiedenis van de Dag van de Arbeid wordt ook vaak verwezen naar de Britse ondernemer en sociale hervormer Robert Owen. In 1817 pleitte hij al voor de invoering van werkdagen van acht uur. Maar ook lang voor die tijd gingen er zo nu en dan al stemmen op om werkdagen te verkorten.

Tijdens het congres van de Tweede Internationale, op 21 juli 1889, werd afgesproken om internationaal op 1 mei te gaan demonstreren. De eerste officiële editie vond een klein jaar later plaats, op 1 mei 1890. Zowel in de Verenigde Staten als veel landen in Europa gingen op deze dag voor het eerst duizenden arbeiders de straat op om te pleiten voor de achturige werkdag en betere arbeidsvoorwaarden. Al snel werd dit een traditie. Ook in Nederland waren er tijdens de eerste editie al enkele vieringen. Zo namen in Haarlem 1400 mensen een petitie aan over de achturige werkdag, legden in Appelscha 700 mensen het werk stil en was in Enschede een achturen-betoging.

Vrije dag?

In veel landen is de Dag van de Arbeid een doorbetaalde vrije dag. In Nederland is dat niet het geval, met uitzondering dus van Caribisch Nederland waar men op 1 mei wél vrij is. Voor ambtenaren in Amsterdam was 1 mei tot 2016 nog een verplichte vrije dag. Op voorstel van de VVD werd dit afgeschaft. Volgens de liberalen was de verplichte vrije dag een ‘relikwie uit een ver socialistisch verleden’. Rijksambtenaren werkten al veel langer door tijdens de Dag van de Arbeid.