Door Marius Bremmer

ORANJESTAD – Dominee Jan Rinzema van de Protestantse kerk van Aruba keerde vorige week terug naar Nederland. In betrekkelijk korte tijd zette deze ‘turbopredikant’ veel in beweging. Hij blikt dankbaar terug en waarschuwt ook: “Klimaatverandering gaat ook de kerk aan de Wilhelminastraat treffen…!”

Als Rinzema in 2021 een eerste telefoontje krijgt uit Oranjestad, denkt hij dat dit in Drenthe ligt. Het blijkt Aruba. Hij noemt zijn kennismaking met het land een openbaring. In september 2021 betrekken de Rinzema’s de protestantse pastorie aan de Bilderdijkstraat in Oranjestad. De afgelopen maanden kreeg zijn echtgenote Nynke helaas heimwee naar kinderen en kleinkinderen. Hoewel Jan Rinzema (66) in korte tijd verknocht raakte aan Aruba en nog wel langer had willen blijven, koos hij uiteraard voor zijn vrouw.

Kerki 1846

Aan de Wilhelminastraat, in hartje Oranjestad, staan de oude protestantse kerk uit 1846 en de ‘nieuwe’ uit 1950 broederlijk naast elkaar. Rinzema gaf in zijn begintijd een goede slinger aan het oudste kerkgebouw van het land: “Aruba heeft door de jaren heen gekozen voor het grote geld van het toerisme en veel van haar erfgoed verkwanseld. Toeristen die Aruba bezoeken krijgen steeds meer het idee te maken te hebben met de eenenvijftigste staat van Amerika dan met een authentiek Caribisch eiland dat een prachtige eigen culturele geschiedenis heeft.” De predikant gaf leiding aan de restyling van het gebouw en het Bijbels Museum, ooit opgezet door de in 2001 overleden legendarische dominee Anthony van de Doel. Het werd een pareltje.

“Van maandag tot en met vrijdag van 9-12 uur zijn we voor het publiek geopend. Wie wil kan er bidden of mediteren. Er is altijd een vrijwilliger aanwezig om toelichting te geven op de geschiedenis van het protestantisme van Aruba en het in het oude kerkje gevestigde Bijbels Museum.”

Multifunctioneel

Daarnaast biedt het intieme bedehuis regelmatig kooroptredens, kamermuziekconcerten en orgelconcerten. Ook leent het monument zich voor bruiloften of rouwdiensten. Rinzema noemt nog een belangrijk wapenfeit: “Sinds kort is er elke zondagochtend om 9 uur weer een kerkdienst, anders dan in de ‘nieuwe’ kerk is deze in de Engelse taal. Daar was meteen verrassend veel belangstelling voor.” 

Het ‘kerki 1846’ en de ‘nieuwe’ kerk van 1950 zijn twee van de vier kerkgebouwen van de Protestantse gemeente van Aruba, de andere twee staan in Piedra Plat en in San Nicolaas en hebben een eigen predikant.

Masterplan renovatie

Het grootste gebouw van de Protestantse gemeente van Aruba is de ‘nieuwe’ protestantse kerk aan de Wilhelminastraat, pal achter het Renaissance Hotel.

Dit gebouw stamt uit 1950 en is in de jaren tachtig van de vorige eeuw al eens grondig gerestaureerd. Intussen is er volgens Rinzema nieuw onderhoud nodig. “We hebben een masterplan gemaakt ter grootte van Afl. 500.000 voor alleen noodzakelijk onderhoud, dat opgeplust kan worden met een aantal wenselijke maatregelen tot Afl. 1.2 miljoen.” 

Rinzema noemt maatregelen die noodzakelijk zijn door de merkbare verandering van het klimaat: “Vroeger regende het misschien een uur of twee, maar als het nu regent dan komt het in tien minuten met bakken uit de hemel. Het grote dak van de kerk kan bij deze flash floodings de afvoer van een enorme hoeveelheid water niet meer aan. Door bestaande constructiefouten loopt het water de muren en de kerk binnen.” Rinzema noemt fondsenwerving om dit bouwkundig te ondervangen lastig: “Hier is veel geld voor nodig, zonder dat dit voor het oog zichtbare verbeteringen oplevert. Dat lijkt dan sneu geld, maar dat is het niet.” 

Warm in de kerk

De opwarming van de aarde gaat ook aan Aruba niet voorbij, het is er de laatste jaren warmer dan het gemiddelde over de afgelopen jaren. Maar niet alleen daarom wordt het in de kerk dus ook warmer. Rinzema: “Het gebouw is ontworpen op natuurlijke koeling door de passaatwind, maar deze is de laatste jaren afgenomen en ook uit een iets andere hoek gaan waaien. Daardoor is de natuurlijke verkoelende werking van de wind afgenomen.” Volgens de predikant is airconditioning daarom wenselijk, maar helaas ook heel kostbaar: “Je moet niet alleen denken aan de aanschaf en installatie van koelapparatuur en een zwaardere elektrische installatie, maar als de airco draait moeten alle vensters goed dicht kunnen, zonder dat het -zoals nu nog het geval is- alles donker wordt.” Critici vinden die kosten te hoog voor een voorziening die slechts op de zondagochtend in een behoefte voorziet. 

Rinzema noemt het nog geen tweespalt, maar erkent dat de aanleg van airco een financiële en ideologische druk kan leggen op de kerkelijke gemeente. Hijzelf hoort regelmatig dat kerkmensen op zondagochtend de dienst thuis online bekijken en de kerk zelf mijden vanwege de warmte. “Enerzijds zijn de mensen steeds meer verwend met airco overal, anderzijds heeft aanleg en gebruik van airco in de kerk een negatieve ecologische voetafdruk. En dat terwijl de Arubaanse bevolking steeds eco-bewuster wordt.” Hij noemt als voorbeeld dat de kinderen op de protestantse basisschool Mon Plaisir rond de schooltuintjes bekend worden gemaakt met het fenomeen syntropic farming, waarbij de natuur zijn eigen biotoop creëert.

Vertaalproject

Toen Rinzema zijn werk startte, las hij het boek ‘Moge de eilanden zich verheugen’ (1969) van dr. J. Hartog over de geschiedenis van het protestantisme de Nederlandse Antillen. Hij dook daarna het kerkelijk archief in. “Ik herontdekte dat de eerste vertaling van het Nieuwe Testament in het Papiaments uit 1916 het werk was van zeven protestantse Arubaanse vrouwen, onder wie de moeder van Padu Lampe, die we kennen als de auteur van het Arubaanse volkslied. De vrouwen, zoals ook Ida Croes, deden echt een monsterklus. ”Deze herontdekking hebben we toen als thema ingezet bij de viering van het tweehonderdjarige bestaan van de Protestantse gemeente van Aruba in 2022. In een projectgroepje van vijf deskundigen zijn we nader onderzoek gaan doen: wie waren deze vrouwen en hoe werkten ze? We hebben er toen in het kader van ons jubileum als kerk twee openbare avonden aan gewijd, om onze nieuwe kennis met onze gemeente en de rest van het eiland te delen. Er volgt nog een eindpublicatie, misschien kom ik daar wel even voor terug!” 

Website 

Rinzema kan terugkijken op een productieve tijd op Aruba, waarbij hij de diverse projecten die hij vanuit de pastorie aan de Bilderdijkstraat initieerde naast zijn dagelijkse werk als predikant: voorbereiden en leiden van zondagse kerkdiensten, pastorale zorg voor de leden en het leiden van begrafenissen en trouwdiensten. In zijn periode had hij zeer grote doop- en belijdenisgroepen. “Heerlijk om te doen, het Evangelie verspreiden onder de nieuwe generatie.” In Rinzema’s periode waren er 24 dopelingen en 11 belijdeniskandidaten. 

De nieuwe dynamiek rond ‘kerki 1846’ was ook aanleiding voor de bouw van een mooie website, die het gebouw meehelpt een scharnier te zijn tussen toeristen en het nationale culturele erfgoed. Wie de website bezoekt (www.protestantchurcharuba.com) moet erkennen dat de makers hierin heel goed geslaagd zijn.

Ook werkte Rinzema verbindend naar andere gelovigen op het eiland. Zo zat rabbijn Baruch Zeilicovitch van de Joodse gemeenschap wel eens onder zijn gehoor en werkte een van de lokale katholieke pastoors af en toe mee aan de muzikale omlijsting van de protestantse dienst in de Wilhelminastraat.

Geraniums

Wekelijks leidde de energieke en sportieve Rinzema een wandelgroepje, waarmee hij de mondi introk. Zo leerde hij het eiland uiteindelijk als zijn broekzak kennen. 

Bij het afscheid kregen hij en zijn vrouw een benefietconcert aangeboden: een gelegenheidsorkestje met Mona Rashad (violiste bij het Boston Philharmonic) en het Quintetto Arubano in -hoe kan het ook anders- het ‘kerki 1846’. Na de laatste zondagmorgendienst trakteerden de Rinzema’s op koffie met gebak van ‘Super Food’.

Bij terugkeer in Nederland gaat voor Jan Rinzema zijn emeritaat (pensioen) in. Wie de turbo-predikant heeft meegemaakt, weet dat hij niet achter de geraniums gaat zitten. “Ik ga natuurlijk meteen door met elke week een ‘preek van de week’ maken voor de website www.preekvandeweek.com.” Deze niet-commerciële activiteit kent 3500 volgers. Rinzema tegen de journalist: “De tijden van zieltjes winnen zijn natuurlijk voorbij, maar wil je toch dit werk wel even noemen?” Lachend: Ieder extra zieltje dat mijn preken volgt is het waard…!” 

Terugblikkend zegt Rinzema: “Het was en prachtige periode. Ik heb geleerd, hoe rijk Gods Woord op Aruba wortel heeft geschoten. Ik hoop dat dat wat we in onze periode hebben mogen zaaien door Gods Geest vrucht mag dragen.”

Vanaf september wordt dominee N.K. (‘Kees’) Mos, protestants emeritus predikant van Wassenaar, vijf maanden de tijdelijke opvolger van Rinzema. In die tijd zal de kerkenraad van de kerk aan de Wilhelminastraat in Nederland op zoek gaan naar een nieuwe vaste predikant voor de protestantse kerk in Oranjestad.