ORANJESTAD – De Algemene Rekenkamer van Aruba vindt het onbegrijpelijk dat de minister van Sociale Zaken en Arbeid tot op de dag van vandaag geen wettelijk kader heeft vastgesteld voor de corona noodhulpsteun FASE.

Dat werd duidelijk bij de presentatie van het rapport over de FASE-noodhulp dat gisteren door de Algemene Rekenkamer aan de Staten van Aruba werd gepresenteerd.

De FASE-noodhulp is een uitkering aan burgers die inkomsten hebben verloren als gevolg van de coronacrisis. In 2020 is ruim Afl. 42,8 miljoen uitgekeerd aan FASE-noodhulp. 

Ruimhartig

Er is volgens de Rekenkamer ruimhartig geld verstrekt, waardoor een belangrijke bijdrage is geleverd aan het voorkomen van ernstige armoede. Maar de toekenning ervan was willekeurig. Er waren geen waarborgen dat gelijke gevallen gelijk werden behandeld.

Bovendien konden burgers, die FASE-aanvragen en de uitkering niet ontvingen, hier geen formeel bezwaar tegen konden maken. Dit is volgens de Rekenkamer een inbreuk op de rechtszekerheid van burgers. 

Er zijn daarnaast onvoldoende waarborgen gecreëerd om misbruik tegen te gaan of om te zorgen dat burgers niet meer ontvingen dan aanvankelijk de bedoeling was. Hierdoor is in onvoldoende mate gewaarborgd dat publieke middelen zuinig werden uitgegeven.

Het ontbreken van een wettelijke grondslag voor de toekenning van FASE-uitkeringen maakt die uitgaven onrechtmatig, aldus de Rekenkamer. De wet die de nooduitkering regelt zou idealiter vooraf, althans zo vroeg mogelijk in de crisisperiode, moeten zijn vastgesteld.

Volgens de Algemene Rekenkamer heeft de Arubaanse regering minimaal anderhalf jaar lang miljoenen florins uitgekeerd, terwijl een wettelijke basis hiervoor ontbreekt. Dit is uiterst zorgelijk. 

Crisistijden brengen grotere risico’s met zich mee voor fouten, fraude en corruptie. In dit geval waren meerdere ministeries betrokken bij het uitkeren van FASE. 

Bij deze ministeries, en ook bij de Staten, is een veel hogere alertheid geboden voor de zorgvuldige besteding van publiek geld en het borgen van elementaire beginselen van behoorlijk bestuur. 

Aanbevelingen 

De Algemene Rekenkamer heeft een aantal aanbevelingen geformuleerd die gelden voor alle ministers. Zo wordt aanbevolen om te zorgen voor een uniforme wijze van gegevensregistratie, waarbij de noodzakelijke uitwisseling en afstemming van informatie tussen overheidsorganen tot de mogelijkheden behoort. 

Ook beveelt de Algemene Rekenkamer aan om rekening te houden met de inzet van voldoende menskracht vanuit verschillende expertises, om checks & balances van het begin af aan optimaal te hanteren gedurende een soortgelijk project. H

Het is belangrijk dat er een goede vastlegging bestaat zodat controle, weliswaar achteraf, zeker mogelijk is. Nu is dat niet het geval, waardoor geld mogelijk terecht is gekomen bij mensen die daar geen recht op hadden.

Specifieke aanbevelingen die gericht zijn aan de verschillende ministers richten zich op de vaststelling van het wettelijk kader voor FASE en om te voorkomen dat in toekomstige (nood)situaties een raamwerk voorzien van een duidelijk doel en voorwaarden, uitblijft. 

Ook wordt aanbevolen om gebruik te maken van de ruime hoeveelheid aan informatie die de crisis heeft opgeleverd en ervoor te zorgen dat maatregelen worden genomen om knelpunten op de arbeidsmarkt en de naleving van bestaande wet- en regelgeving aan te pakken. Het is belangrijk dat er een goede samenwerking tussen overheidsinstanties bestaat zodat er gericht en efficiënt kan worden opgetreden.

Staten

Het is aan de Staten om hun ministers verantwoordelijk te houden. Dat dat nodig is, mag blijken uit de reacties van ministers voor publicatie van het rapport in mei.

Volgens hen is de noodhulp tot stand gekomen onder hoge tijdsdruk, was de overheid niet voorbereid en was het proces dynamisch. De ministers gaan niet in op de acties die zij op basis van de aanbevelingen van de Algemene Rekenkamer zullen ondernemen. 

Er worden ook geen toezeggingen gedaan over hoe het Land de benoemde knelpunten gaat verhelpen, zodat deze in de toekomst beter voorbereid is op een soortgelijke situatie.