In een langverwachte en historische gebeurtenis hield de Hoge Raad Der Nederlanden op vrijdag 10 november 2023 een gezamenlijke hoorzitting over de baanbrekende uitspraken van het Hof van Beroep van 7 december 2023 over het homohuwelijk. 

De hoorzitting werd live gestreamd door het Hooggerechtshof. De implicaties van deze hoorzitting hebben ertoe geleid dat de steun van homohuwelijken en degenen die ertegen zijn nauwlettend in de gaten worden gehouden. 

Ik had eerder een column over dit onderwerp geschreven. In deze vervolgcolumn deel ik mijn indrukken van de hoorzitting. Ik zal ook zeker met u delen wat er verder gebeurt in deze procedure bij het Hooggerechtshof.

Aruba

Tijdens de hoorzitting presenteerden beide partijen in de zaken Aruba en Curaçao argumenten die de diepgaand gepolariseerde aard rond het homohuwelijk weerspiegelden. 

Sommige waren overtuigender dan andere. De Arubaanse regering voerde aan dat het Hof zijn grenzen had overschreden en te ver was gegaan in het hervormen van het juridische landschap. Zij benadrukten het belang van het handhaven van de traditionele definitie van het huwelijk. 

Stichting Aruba Pride en haar advocaten, mr. Freek Vermeulen van het Nederlandse advocatenkantoor NautaDutilh en de Arubaanse advocaat mr. David Wever pleitte hartstochtelijk voor gelijke rechten en de erkenning van het homohuwelijk. 

David parafraseerde ooit de woorden van president Reagan door het De hoge Raad te vragen de muur van van ongelijkheid neer te halen. 

De advocaten benadrukten het belang van inclusiviteit, mensenrechten en de internationale verplichtingen van Aruba, daarbij verwijzend naar het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) en het Internationaal Verdrag inzake Burgerlijke en Politieke Rechten (ICCPR). 

Ze drongen er bij het Hooggerechtshof op aan om de beslissing van het Hof in Hoger Beroep te handhaven en gelijke rechten en privileges te verlenen aan koppels van hetzelfde geslacht onder het burgerlijk recht.

Curacao

In de zaak Curaçao werd de Stichting vertegenwoordigd door een prominente advocaat, mr. Mirto Murray. Mirto is een veteraan en toonde klasse, ervaring en wijsheid met zijn verdediging. 

Hij begon met het herhalen van de woorden van David Wever over het neerhalen van de muur van ongelijkheid. Dat lijkt een off-script commentaar te zijn, gedreven door Mirto’s ‘Messi-achtige’ veldinstincten.

Hij nam het standpunt in en zorgde ervoor dat Davids laatste verklaring weerklank zou vinden bij de aanwezigen. Hij bleef onder meer Amerikaanse gevallen aanhalen als voorbeelden van vooruitgang bij de erkenning van gelijkheidsrechten. 

Als ervaren procesadvocaat was hij snel op de been – of beter gezegd met zijn woorden – en we konden hem zien veranderen van versnelling of draaien naarmate de hoorzitting vorderde. 

In schril contrast met advocaat Chester Peterson, die Curaçao vertegenwoordigde. Ik denk dat Peterson de relevante juridische aspecten veel beter had kunnen aanpakken. Toch heeft hij accuraat de – zonder enige voeling met de werkelijkheid – standpunten van de Curaçaose regering beschreven. 

Sommige van zijn opmerkingen waren enigszins aanstootgevend en waarschijnlijk irrelevant in een zaak bij de Hoge Raad. Deze argumenten, die ik niet zal herhalen, zullen waarschijnlijk niet naar boven komen als enig argument voor Curaçao, maar dienen waarschijnlijk de ‘lokale consumptie’.

Ik feliciteer mijn collega’s Mirto Murray, David Wever en Chester Peterson, allen Nederlands-Caribische advocaten, met hun debuut bij de Hoge Raad. Ik was blij om te zien dat ze deze mijlpaal bereikten. 

Ik was daar jaren geleden en uit ervaring kan ik je vertellen dat het indrukwekkend is om op die ‘dansvloer’ of ‘podium’ te staan ​​en een hoogtepunt in je carrière. 

Papiaments

De waarnemend president van het Hooggerechtshof, mr. Martijn Polak verdient een bijzondere vermelding. Tijdens de opening van de hoorzitting en de inleiding pauzeerde hij zijn toespraak voor het publiek in het Nederlands en schakelde over op het Papiaments, onze geliefde moedertaal. 

Hij verwelkomde ons allemaal van de eilanden die de reis naar Den Haag hadden gemaakt of via de livestream keken. Zijn welsprekende gebruik van de Papiamentse taal en zijn besluit om deze tijdens de hoorzitting te gebruiken, zijn een lichtend voorbeeld van inclusiviteit en eenheid, dat een diepe weerklank vindt, ongeacht de uitkomst van deze belangrijke zaken. 

Ik dacht dat dit een roman en historisch was. Deze wet illustreert de kracht van het Koninkrijk en onderstreept dat de Hoge Raad onze Hoge Raad is. Ik, en ik weet zeker vele anderen, voelden mij na zijn woorden hartelijk welkom in de rechtszaal. 

De procureur-generaal, mr. Gerbrant Snijders , nam deel aan de hoorzitting. De voornaamste taak van de PG bij de Hoge Raad is het geven van onbevooroordeeld advies om de rechters in cassatiezaken te helpen. In tegenstelling tot de partijen in de zaak steunde de PG geen specifieke kant, maar stelde scherpe vragen en vroeg meer details aan de strijdende partijen. 

We konden zien dat een van de advocaten van de Curaçaose regering een van de vragen probeerde te ontwijken, maar de PG was er snel bij om de vraag opnieuw te beantwoorden en te herformuleren, waardoor er geen ruimte overbleef voor de raadsman om zich een weg te banen of niet te antwoorden. 

De Hoge Raad is niet verplicht het advies van de advocaat-generaal op te volgen. Hij maakt geen deel uit van het beslissende panel. Zijn rol is om een ​​adviesorgaan te zijn, waarbij hij zijn juridische kennis gebruikt om het Hooggerechtshof te begeleiden op basis van de argumenten van de hoorzitting.

Zijn neutraliteit en toewijding aan een eerlijke, geïnformeerde beslissing benadrukken zijn belangrijke rol.

Schriftelijke weerleggingen

Voordat de procureur-generaal zijn oordeel uitbrengt en een definitief besluit wordt genomen, kunnen betrokken partijen op basis van de gezamenlijke hoorzitting van vandaag schriftelijke weerleggingen indienen. Partijen zullen deze de komende dagen indienen.

Naar aanleiding van het advies van de PG krijgen partijen de gelegenheid om op het advies te reageren. Daarna is het aan het panel van de vijf rechters om te beslissen.

19 januari 

Markeer uw agenda’s. Op 19 januari 2024 brengt de PG zijn advies uit aan de Hoge Raad. Dit advies wordt online gepubliceerd en kan inzicht geven in de richting van de zaak. 

De uiteindelijke uitspraak van de Hoge Raad in deze zaken heeft een enorme betekenis voor koppels van hetzelfde geslacht op Aruba en Curaçao en voor het bredere juridische landschap. Als het Hooggerechtshof de beslissingen van het Hof van Beroep bevestigt. 

In dat geval zal het de weg vrijmaken voor de wettelijke erkenning van het homohuwelijk in beide gebieden, waarbij gelijke rechten en privileges worden toegekend aan paren van hetzelfde geslacht. 

Dit zou een belangrijke mijlpaal betekenen voor Aruba en Curaçao en een krachtige boodschap uitbrengen over inclusiviteit en mensenrechten. 

Als het Hooggerechtshof daarentegen de beslissingen van het Hof van Beroep vernietigt, zou dit een aanzienlijke tegenslag kunnen zijn voor de rechten van koppels van hetzelfde geslacht. 

Een dergelijk besluit zou waarschijnlijk tot wijdverbreide teleurstelling leiden en aanleiding geven tot verdere debatten over het scheiden van religieuze overtuigingen en juridische overwegingen. 

Tegen

De regering van Aruba verwierp de beslissing van het Hof van Beroep en ging in cassatie bij de Hoge Raad. Dit betekent de facto dat de regering van Aruba tegen homohuwelijken is. 

Het argument dat het beroep louter werd ingediend om vast te stellen of het Hof van Beroep zijn grenzen had overschreden, kan worden geclassificeerd als een goedkoop excuus en een gebrek aan politieke standvastigheid. 

Ik geloof dat dit de manier van de regering is om zich te verzetten tegen homohuwelijken, zonder te zeggen dat zij tegen homohuwelijken zijn, in een poging om – voorlopig – populair te blijven bij beide kanten van het electoraat.

Op Aruba hebben enkele parlementsleden een wijziging van het Burgerlijk Wetboek voorgesteld om het homohuwelijk op te nemen. Het is een moedige poging, maar gedoemd te mislukken. 

Dezelfde regering van Aruba die de beslissing van het Hof van Beroep heeft verworpen, controleert de meerderheid van het parlement en zal ook tegen dit amendement stemmen. 

Nu lijkt het erop dat de regering van Aruba het voorgestelde amendement – ​​dat, zoals ik al zei, het parlement controleert – zal uitstellen. – tot de beslissing van de Hoge Raad. 

Het is ironisch omdat zij betoogden dat het aan de wetgevende macht was om over homohuwelijken te beslissen en niet aan de rechtbanken. Als dat hun overtuiging is, waarom zou het hen dan schelen wat de Hoge Raad te zeggen heeft?

Domein

We weten dat de mondiale trend pleit voor meer inclusiviteit, diversiteit en erkenning van de rechten op het gebied van de gelijkheid van het huwelijk. De verplichtingen van Aruba en Curaçao op grond van internationale mensenrechtenverdragen en gewoonweg het goede fatsoen voegen ook gewicht toe aan het argument voor gelijke rechten.

Het Hooggerechtshof zal de zaak moeten beslissen op basis van juridische kwesties en de beroepsgronden moeten behandelen waarin wordt beweerd dat het Hof van Beroep zijn grenzen heeft overschreden. 

Het zal ook het Hooggerechtshof voorstellen om de wet opnieuw te herzien. De laatste keer dat dit aan de Hoge Raad werd voorgelegd was in 1990. Destijds verwierp de rechtbank dat argument. Sindsdien zijn bijna 34 jaar verstreken. Er is veel veranderd in het juridische landschap. 

We zullen zien of de Hoge Raad zich nu zal uitspreken voor een meer inclusieve interpretatie van de wet. Zo niet nu, wanneer dan wel? We weten dat politici de wet niet zullen veranderen, dus de rechtbank is de enige hoop. 

Ik denk dat de overheidsadvocaten er niet in zijn geslaagd mij die magische denkbeeldige lijn te laten zien, waaraan zij zich vastklampen. Dit is de reden waarom het de weg kan vrijmaken voor de Hoge Raad om de uitspraak van het Hof te bevestigen, omdat het Hof en de ondersteunende argumenten niet onbegrijpelijk zijn. Dat is wellicht alles wat de Hoge Raad hoeft te concluderen om het beroep af te wijzen.

Referendum? Nee!

Sommige politici beweren dat alleen de wetgevende macht moet beslissen over homohuwelijken, of dat er een referendum moet worden gehouden. Murray herinnerde de rechtbank aan twee uitspraken van het Amerikaanse gerechtshof. 

In beide gevallen was het de SCOTUS die een einde maakte aan discriminerende praktijken, zodat gekleurde kinderen samen met blanke kinderen in een klaslokaal konden zitten. Zie Brown v. Board of Education (1954) 

De beslissing van Loving v. Virginia, 388 US 1 (1967) stond toe dat een gekleurde vrouw met een blanke man trouwde zonder het risico te lopen dat ze allebei in de gevangenis zouden belanden. 

Murray wees erop dat als er in beide gevallen een referendum zou zijn geweest, de uitkomst ervoor zou hebben gezorgd dat de ongelijkheid voortduurde. 

Een referendum is niet de weg vooruit. Het laatste referendum dat op Aruba werd gehouden, was in 1977 en ging over de vraag of Aruba onafhankelijk zou worden of binnen de Nederlandse Antillen zou blijven. 

Het laatste referendum op Curaçao was in 2005, toen werd besloten dat Curaçao een autonoom gebied binnen het Koninkrijk der Nederlanden zou worden. Geen kwestie van gelijkheid. 

Geen van beide referenda ging in op vragen over de rechten van burgerlijke ongelijkheid. De politici en religieuze groeperingen die dit verkondigen moeten hieraan herinnerd worden. 

Wacht

Terwijl we wachten op de uitspraak van de hoge Raad, kijkt de wereld toe of Aruba en Curaçao een historische stap zullen zetten in de richting van gelijkheid en inclusiviteit, of een ander pad zullen kiezen, een pad dat velen teleurgesteld en verdeeld zal achterlaten. 

Tot die tijd staat het juridische landschap op het spel, en de wereld kijkt nauwlettend uit naar de uitspraak van de Hoge Raad, die de toekomst van het homohuwelijk bepaalt. 

Als het beroep wordt afgewezen, zou het de redenering en uitwerking van het Hof van Beroep zijn geweest die paren van hetzelfde geslacht in staat zou hebben gesteld gelijke huwelijksrechten te krijgen.

Pioniers

Laten we niet vergeten dat een dame, Rosa Parks , weigerde achterin de bus te zitten alleen vanwege haar huidskleur. Waar zou de wereld vandaag de dag zijn, ware het niet dat degenen die, tegen alle verwachtingen in en in weerwil van de wet, opkwamen voor wat juist was? 

Velen onder ons, inclusief degenen die tegen het homohuwelijk zijn, profiteren vandaag de dag van deze acties. Dit omvat al die religieuze groeperingen die vandaag de dag protesteren, maar vergeten dat hun vrijheid van godsdienst vandaag de dag ook wordt beschermd door dezelfde grondwet die discriminatie op grond van geslacht verhindert.

Love = Love

Vlak vóór alle formaliteiten en wettigheden van de hoorzitting was er een moment van sereniteit, misschien een moment van menselijkheid. Een moment om ons af te vragen waarom? 

De eisers uit Curaçao, het homokoppel Danika en Melinda, mochten een paar woorden zeggen. Ze voegden niet meer juridische retoriek toe en herhaalden niet de argumenten van hun advocaten. 

Ze deelden een deel van hun verhaal, gevoelens en liefde met ons. Ze doen ons denken aan pioniers als Parks, Brown en Loving. Het zien van hun emotionele pleidooi herinnerde ons aan het werkelijke belang en de betekenis van deze juridische strijd. 

Het herinnert ons er ook aan dat liefde de moeite waard is om voor te vechten, zowel binnen als buiten de rechtbank.